Special Guest Torah Teacher Rabbi Michael Marmur
Mandel Provost at Hebrew Union College in Jerusalem
Rabbi Michael Marmur
Recently — the weekend of November 9 and 10, 2017 — Rabbi Marmur visited Warsaw with the board of Overseers of Hebrew Union College. The Beit Warszawa Synagogue community was privileged to host a number of rabbis, professors and board members from all four campuses of the College – Los Angeles, Cincinnati, New York, and Jerusalem. The charged atmosphere of that 99th Anniversary weekend echoes in the hearts and minds of many. The presence of so many people in the streets of Warsaw was very intimidating to the American tourists. The staged veneration of the Polish flag seemed sincere but accompanied with an openly racist intention.I cannot help wondering if Rabbi Marmur’s thoughts on this week’s Torah portion relate to matters not only in Israel and in other venues. If we cannot see the humanity in others then our other pronouncements of faith in God come into question. A Polish translation appears right after the English version below.
Click here for Polish Translation
If We Can’t See Those Who Seek Asylum, We Can’t See God Either
By Rabbi Michael Marmur
[perfectpullquote align=”left” bordertop=”false” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]“And There Arose A New King Over Egypt Who Had Not Known Joseph” (Exodus 1.8)[/perfectpullquote]
This Shabbat at HUC-JIR’s Murstein Synagogue in Jerusalem I will relate to this verse from the Weekly Portion, and do what Jews have been doing for millennia – read the ancient words through the prism of the contemporary. From the cacophony of issues and causes clamoring for our attention, this week there is one that stands out. It should give us no rest.
In the Babylonian Talmud (Eruvin 53a) a debate about this verse is recorded between Rav and Samuel, two sages of the third century of the Common Era. One took the words of the verse at face value. A new king rose to power. The opposing view points out that the Bible’s typical narrative prompt concerning the demise of one ruler and the accession of a new one is lacking in this case. According to this approach, there was no new king, but simply a new policy.
The Talmud points out that this second point of view has some explaining to do. If there was not a new Pharoah but simply a policy shift, how are we to understand the verse when it says that the king had not known Joseph? It means, so this position would hold, that the king behaved as if he had never known Joseph.
The Government of Israel is planning to expel some 40,000 asylum seekers. The ideal is to incentivize as many of these as possible to agree to receive a sum of money and to leave ‘of their own free will’ to Rwanda (Uganda had originally been part of the plan, but just as earlier in our history the Ugandan option has not come to fruition). By all accounts they would soon be dispossessed of this money, and most will find themselves exposed to great peril. And those who do not select this enticing option? The threat is that they will be forcibly removed.
There is a real dilemma concerning refugees and asylum seekers all around the world, but this is not it. The flow of asylum seekers from Africa coming into the country has been effectively stemmed. Here the question is: what is the right way to behave to these men and women once they are here? The current policy of the government is a cocktail of shame: one part populism, one part prejudice, and one part protectionism. ‘Jewish values’ are also invoked, as if to illustrate that when acts of ignominy are perpetrated, perversity of language and thought are never far behind.
There is no Jewish value worthy of the name which should be invoked to justify the expulsion of human beings who have crossed continents and are seeking refuge with us. By all accounts, there is no economic value to this approach, either. The hundreds of millions being spent on banishment could be used for engagement. These people could be a stimulus and not an onus.
Our country is about to perpetrate an act of disastrous miscalculation and moral dislocation. There is some hope that execution of this decree may be averted or at least delayed. But whether or not this happens, the episode shines a light on some profound challenges faced by Israeli society. What is playing out here is the tension between the understanding of Israel as a brand new moment in the Jewish story, radically separated from previous eras, and the notion that it is part of a continuity with a Jewish conversation about how people should treat each other. Once we may have asked this question as the weaker party, the asylum seekers. Now, we have taken over the asylum. But the issues at stake are part of a continuum. If Israel is a Jewish state, then it has to find a Jewish response to new challenges.
Is it the case that, despite the pious trappings of some government ministers, all are deaf to the dissonance of planning an exodus as we read Exodus? Our political culture is steeped in the memory of pain and persecution perpetrated over millennia against our people, but when it comes to the universal implications of this memory, when it comes to the commandment to behave justly to the stranger in our midst, moral amnesia sets in.
Commenting on this week’s portion, Bahya ben Asher (Spain, 13th -14th centuries) quotes an elusive earlier teaching, according to which “a person who denies having affection for another human being will end up deny having love for God.” Evidence for this profound statement is offered by the example of Pharoah. The assumption here is that he wasn’t a new person, but rather he started acting in a new way, pretending that he was blind to the humanity inherent in the alien, the other in his own society. Later in the story, when Moses has demanded that the Israelites be released, Pharoah says: I do not know Adonai. He uses the same verb as the narrator did to describe his attitude to Joseph. If you behave as if you do not know the other, you end up unable to know the One.
On January 16 an event organized by Rabbis for Human Rights and the Shalom Hartman Institute will take place at Hartman in the afternoon and evening. Jews of faith from conscience from across the denominational and political spectrum will come together to protest the banishing of asylum seekers from our country. I invite any and all of you who can do so to come and be part of this activity. It’s meant for rabbis and rabbinical students in particular, but in my line of business, every single person is a potential rabbinical student.
Is the Jewish return to history, the adventure of Jewish sovereignty, a novum, a brand new thing? Or is it less radical a break than that? Wherever you come down on this question, whether you are in the school of Rav or of Samuel, I want to suggest that the response of switching off or tuning out or walking away is not the way to go. We have to face up. This is a new episode in our history. We have not had to deal with the very difficult business of balancing security with morality, physical survival with spiritual revival. Every king, every governing body, is both new and old. As Abraham Joshua Heschel, the anniversary of whose death is marked during these days, would say: only an heir can be a pioneer. If we are to be part of a great new moment in the Jewish story, we have to carry the finest of our heritage with us.
We need to mobilize, beyond parties and movements, to say: there is a better way to respond to seekers of asylum than to push them out with a fist and fistful of dollars. Those of us who strive to recognize God’s face have to recognize the faces of men and women facing more upheaval, more rejection. May they, may we, know a better portion.
Jeśli nie dostrzegamy osób szukających schronienia, nie dostrzegamy również Boga
Rabin Michael Marmur
[perfectpullquote align=”left” bordertop=”false” cite=”” link=”” color=”” class=”” size=””]„Tymczasem rządy nad Egiptem objął nowy król, który nie znał Józefa” (Wj 1,8).[/perfectpullquote]
W ten szabat w synagodze im. Mursteina na terenie HUC-JIR [Hebrew Union College – Jewish Institute of Religion] w Jerozolimie nawiążę do powyższego, pochodzącego z czytanej w tym tygodniu paraszy wersetu, i zrobię to, co Żydzi czynili przez tysiąclecia – odczytam pradawne słowa przez pryzmat współczesnych wydarzeń. Wśród kakofonii problemów i spraw głośno domagających się naszej uwagi, w tym tygodniu jedna szczególna kwestia wysuwa się na pierwszy plan i powinna nie dać nam zaznać spokoju.
W Talmudzie Babilońskim (Eruwin 53a) przytoczono dysputę, jaką na temat zacytowanego wyżej wersetu toczyli między sobą Raw i Samuel, dwaj żyjący w III stuleciu naszej ery mędrcy. Jeden z nich uważa, że werset ten należy rozumieć dosłownie: rządy objął nowy król. Zwolennik odmiennej wykładni zwraca natomiast uwagę, że Biblia nie podaje w tym miejscu zwyczajowych w takich przypadkach szczegółów, przybliżających okoliczności upadku jednego władcy oraz wstąpienia na tron nowego. Sugeruje to w jego przekonaniu, iż nie było wcale nowego króla, lecz że dawny władca wprowadził po prostu w życie nową politykę.
Talmud zwraca uwagę, że zwolennicy wspomnianej tu drugiej interpretacji powinni wyjaśnić kilka niejasności. Jeśli faktycznie nie było nowego faraona, lecz zmieniła się tylko prowadzona przez niego polityka, jak należy rozumieć werset informujący, że ów król nie znał Józefa? W odpowiedzi stwierdzono by zapewne, że oznacza to, iż król zachowywał się tak, jak gdyby nigdy nie znał Józefa.
Rząd izraelski planuje wydalić z kraju około 40,000 osób ubiegających się o azyl. Najlepiej, gdyby udało się zachęcić możliwie jak najwięcej z nich, aby w zamian za otrzymanie pewnej kwoty zgodzili się „dobrowolnie” wyjechać do Ruandy (pierwotnie pod uwagę brana była Uganda, ale, podobnie jak we wcześniejszym okresie naszej historii, opcja ugandyjska okazała się niemożliwa do zrealizowania). Wszystko wskazuje na to, że osobom tym szybko odebrano by owe pieniądze, a większości z nich groziłoby duże niebezpieczeństwo. A co z tymi, którzy nie zdecydują się przyjąć tej kuszącej oferty? Istnieje ryzyko, że zostaną usunięci siłą.
Na całym świecie pojawiają się prawdziwe dylematy w kwestii tego, jakie działania należy podjąć w sprawie uchodźców i osób ubiegających się o azyl, lecz tym razem nie mamy do czynienia z takim przypadkiem. Napływ przybyszów z Afryki zmierzających do naszego kraju w poszukiwaniu schronienia został skutecznie zahamowany. W naszym przypadku pytanie jest następujące: jak należy postępować z kobietami i mężczyznami, którzy już się tu znaleźli? Obecna polityka rządu stanowi wstydliwą mieszankę populizmu, uprzedzeń i protekcjonizmu. Zwolennicy stanowiska rządowego powołują się też na „żydowskie wartości”, jak gdyby chcieli udowodnić, że gdy popełniane są haniebne akty, niechybnie towarzyszy im również zawsze zepsucie języka i myśli.
Nie ma żadnej wartości godnej nazywać się „żydowską”, na którą można by się powołać w celu usprawiedliwienia wygnania ludzi, którzy przemierzyli w swej wędrówce różne kontynenty, a obecnie poszukują schronienia w naszym kraju. Wszystko wskazuje na to, że tego rodzaju podejście nie ma też uzasadnienia ekonomicznego. Setki milionów wydawane na zorganizowanie akcji wydalenia tych osób można by spożytkować zamiast tego na sfinansowanie programów wdrażających je do pracy. Ci ludzie mogliby być bodźcem wiodącym do rozwoju, a nie ciężarem.
Nasz kraj jest o krok od popełnienia czynu będącego wyrazem fatalnego, błędnego osądu oraz siejącego spustoszenie moralne. Jest pewna nadzieja na to, że uda się zapobiec wykonaniu omawianego tu zarządzenia albo przynajmniej opóźnić jego wprowadzenie w życie. Ale niezależnie od tego, czy faktycznie tak się stanie, rozgrywające się właśnie wydarzenia ujawniły głębokie wyzwania, z jakimi mierzy się izraelskie społeczeństwo. Jesteśmy świadkami ścierania się dwóch wizji Izraela – z jednej strony istnienie państwa Izrael postrzegane jest jako zupełnie nowy moment w historii żydowskiej, niemający nic wspólnego z jej poprzednimi etapami; z drugiej strony uważa się natomiast, że jego istnienie wpisuje się w pewne kontinuum, w ramach którego toczy się żydowska dyskusja nad tym, jak się powinni nawzajem traktować ludzie. Niegdyś zadawaliśmy to pytanie z pozycji słabszej, ubiegającej się o azyl strony. Teraz to my sprawujemy zaś władzę nad miejscem, w którym inni szukają schronienia. Jednakże kwestie, które należy rozstrzygnąć w kontekście obecnych wydarzeń, sytuują się w ramach pewnego kontinuum. Jeśli Izrael jest państwem żydowskim, oznacza to, że musi znaleźć zgodną z duchem żydowskim odpowiedź na nowe wyzwania.
Czy mamy do czynienia z sytuacją, gdy mimo aury nabożności, jaką roztaczają niektórzy ministrowie rządu, wszyscy pozostają głusi i ślepi na rozdźwięk, z jakim mamy do czynienia, gdy planujemy exodus w chwili, gdy czytamy właśnie Księgę Wyjścia (ang. the Book of Exodus)? Nasza kultura polityczna przeniknięta jest na wskroś pamięcią o cierpieniu i prześladowaniach, jakich doznawał przez tysiąclecia nasz lud, lecz jeśli chodzi o uniwersalne konsekwencje wynikające z tej pamięci, jeśli chodzi o przykazanie, aby traktować sprawiedliwie przebywającego pośród nas obcego – nagle wszystkich dopada moralna amnezja.
Bahja ben Aszer (Hiszpania, przełom XIII i XIV wieku) w swoim komentarzu do czytanej w tym tygodniu paraszy cytuje wcześniejsze nauczanie nieznanego autorstwa, głoszące, iż „osoba, która nie znajduje w sobie życzliwych uczuć wobec innej istoty ludzkiej, ostatecznie nie znajdzie w sobie też miłości do Boga”. Za dowód prawdziwości tego głębokiego stwierdzenia niech posłuży nam przykład faraona. Zakładamy tutaj, że nie była to nowa postać, lecz że ten sam władca zaczął się zachowywać w nowy sposób, udając, że nie dostrzega przyrodzonego człowieczeństwa cudzoziemca – obcego zamieszkującego w jego własnym społeczeństwie. W dalszej części historii, gdy Mojżesz zażądał, aby Izraelitom pozwolono opuścić Egipt, faraon rzekł: „Nie znam Adonaj”, używając w tym miejscu tego samego czasownika, którym posłużył się narrator, aby opisać nastawienie władcy wobec Józefa. Jeśli postępujesz tak, jak gdybyś nie znał obcych przybyszów, w ostatecznym rozrachunku nie będziesz również znał Jedynego.
Czy żydowski powrót do historii, przygoda żydowskiej suwerenności, jest nowym, nie spotykanym nigdy wcześniej wydarzeniem? Czy też może nie jest to zjawisko zupełnie oderwane od wcześniejszej historii? Niezależnie od tego, jak będziemy skłonni odpowiedzieć na to pytanie, niezależnie od tego, czy jesteśmy zwolennikami szkoły Rawa czy też Samuela, chciałbym, żebyśmy dostrzegli, że odpowiedź polegająca na wyłączeniu się z dyskusji nad tym problemem, na zignorowaniu go lub na ucieczce przed nim nie jest właściwym rozwiązaniem. Musimy stawić czoło temu wyzwaniu. Jest to w naszej historii nowa sytuacja. Nie musieliśmy sobie dotąd radzić z niezwykle trudnym zadaniem w postaci konieczności ważenia racji – bezpieczeństwo versus moralność, fizyczne przetrwanie versus odrodzenie duchowe. Każdy król i każdy rząd jest zarazem nowy i stary. Jak powiedziałby Abraham Joshua Heschel, którego rocznica śmierci przypada właśnie w tym okresie: tylko spadkobierca może być pionierem. Jeśli mamy uczestniczyć w wielkim, nowym momencie historii żydowskiej, musimy zabrać z sobą to, co najlepsze z naszego dziedzictwa.
Musimy się zmobilizować i podjąć działania wykraczające poza interesy poszczególnych partii i ruchów, aby wysłać komunikat: jest lepszy sposób postępowania wobec osób szukających azylu, niż zwyczajne wygnanie ich, po uprzednim wciśnięciu im w dłoń garści pieniędzy. Ci z nas, którzy usiłują dostrzec oblicze Boga, muszą dostrzegać również twarze kobiet i mężczyzn, którzy zmagają się obecnie z większym nieszczęściem i z większym odrzuceniem. Oby im – i nam samym – pisany był lepszy los.
Tłum. Marzena Szymańska-Błotnicka
Leave a Reply