The last message of the last prophet

“The offering (minchah) of Judah and Jerusalem shall be pleasant to Adonai as in the days of old and as in ancient years.” [Malachi 3:4] This verse, which begins the Haftarah on the Sabbath preceding Passover, Shabbat HaGadol, received a surprising modern Midrashic interpretation in the early 20th century. The noun ‘Minchah’ means ‘an offering’ ‘a gift’ in the general sense, but it also refers specifically to vegetarian Temple-offerings which are described in Leviticus 2:4-16 Rabbi Avraham Isaac Kook wrote in his commentary to ‘Siddur Olat Reiyah’ that this verse indicates that in the future Temple ONLY vegetarian offerings will be brought upon the alter, and that God will accept these gifts of fine flour and oil just like animal-sacrifices were ‘pleasant’ in ancient years. Most Reform and Progressive prayerbooks omit traditional prayers calling for the rebuilding of a Temple. However, I believe that if a ‘Third Temple’ is rebuilt in Jerusalem, it will be “a House of Prayer for all Peoples” [Isaia 56:7] and that prayers and music will substitute not only the animal sacrifices but also the ‘menachot’ (pl. of minchah) =the Biblical vegetarian offerings.The connection of this Haftara to Pesach, the Festival of freedom, is not clear. The common explanation connects it through Malachi’s prophecy [3:23] of the forthcoming arrival of Elijah, who will have us prepare for the future redemption. Indeed, there is a common custom to open the door for Elijah on the Pesach-Seder, prior to drinking the fourth cup of wine…Many have noticed that the Hagadah, the anthological booklet which we read on the first night of Passover, when we celebrate our redemption from Egypt, fails to mention an important character in the Exodus Saga: It does not mention Moses. The Haftarah for Shabbat haGadol mentions Moses, but not as the leader of the struggle against Pharoe, but rather as the Law-giver: “Remember the Torah [law, guide] of Moses my servant, which I commanded unto him in Horeb to all Israel, Statutes and Ordinances” [Malachi 3:22]We may draw three important guidelines from this verse:

1. Moses is entitled “my servant”. He is not called “my son”, neither here nor anywhere else in the Hebrew Bible (TaNaKh). This is an essential feature of Jewish faith: Even the founder of of our religion, the Master among all prophets and leaders, is a normal human being. He is not more ‘Divine’ or less ‘human’ than each and every one of us… This is an essential difference between Judaism and Christianity.
2. Moses greatest achievement was not leading us out of Egypt, but rather leading us to Sinai, transmitting the Torah and educating us to carry out its commandments. We were liberated from human slavery in order to accept “the Yoke of Heaven”.
3. In the core of our Torah there are “Chukim uMishpatim” =Statutes and Ordinances. The rabbis explained that ‘Chukim=statutes’ are ritual laws whice we should practice even if we do not understand their logic, even when they seem arbitrary. ‘Mishpatim =ordinances’ are the laws of moral behavior which are essential for the very existence of a human society.
   The Haftarah of this Shabbat is the last chapter of the last prophet in our Bible. It teaches the essence of Judaism: Laws and Ordinances combined with our collective experience and learning during more than 35 centuries. These should lead us toward a messianic future of “Shalom baOlam” =Peace on Earth [Mishna Eduyot 8,7].

„I miła będzie Panu ofiara [mincha] Judy i Jeruzalemu jak za dni dawnych, jak w latach minionych” (Mal 3, 4). Werset ten, od którego rozpoczyna się haftara na Szabat poprzedzający święto Pesach, czyli na Szabat HaGadol, na początku XX wieku doczekała się zaskakująco współczesnej interpretacji midraszowej. Rzeczownik „mincha” oznacza dowolną ofiarę bądź dar, słowo to odnosi się jednak również konkretnie do nie-zwierzęcych ofiar świątynnych, które opisane zostały w Kpł 2, 4-16. Rabin Awraham Izaak Kook napisał w swoim komentarzu do „Sidur Olat Reija”, że werset ten sugeruje, iż w przyszłej Świątyni na ołtarzu składane będą TYLKO ofiary nie-zwierzęce, i że Bóg przyjmie owe dary najczystszej mąki i oliwy z taką samą przyjemnością, jak w starodawnych czasach „miłe” były mu ofiary zwierzęce. Większość reformowanych i postępowych modlitewników pomija tradycyjne modlitwy wzywające do odbudowy Świątyni. Osobiście sądzę jednak, że gdyby „Trzecia Świątynia” została odbudowana w Jerozolimie, byłby to „Dom modlitw dla wszystkich ludów” (Iz 56, 7), i że modlitwy i muzyka zastąpiłyby w niej nie tylko ofiary zwierzęce, ale również „menachot” (l.m. słowa mincha), czyli biblijne ofiary nie-zwierzęce.Związek pomiędzy tą haftarą a świętem Pesach, czyli świętem wolności, nie jest do końca jasny. Wedle najbardziej popularnego wyjaśnienia związek ten wynika z proroctwa Malachiasza (3, 23), w którym mowa jest o zbliżającym się przybyciu Eliasza, który dopilnuje, abyśmy przygotowali się do przyszłego wybawienia. Faktycznie, podczas sederu pesachowego powszechnie praktykowany jest zwyczaj otwierania drzwi dla Eliasza tuż przed wypiciem czwartego kielicha wina… Chciałbym jednak wskazać na inny aspekt naszej haftary, który również posiada związek z naszym świętowaniem Wyjścia z Egiptu:Wiele osób zauważyło, że Hagada, czyli wydana w formie antologii książeczka odczytywana przez nas w pierwszy wieczór Pesach, podczas którego świętujemy nasze wybawienie z Egiptu, nie wspomina o ważnej postaci z opowieści o wyjściu z Egiptu, a mianowicie o Mojżeszu. W haftarze przeznaczonej na Szabat haGadol pojawia się wzmianka o Mojżeszu, ale nie jako o przywódcy stojącym na czele walki z Faraonem, ale raczej jako o „dawcy Prawa”: „Pamiętajcie o [Torze, prawie, przewodniku] Mojżesza, mojego sługi, któremu przekazałem na Horebie ustawy i prawa dla całego Izraela!” (Mal 3, 22).Z powyższego wersetu wyprowadzić można trzy ważne wskazówki:

1. Mojżesz określony został mianem „mojego sługi”. Ani tutaj, ani w żadnym innym miejscu Biblii hebrajskiej (TaNaChu) Mojżesz nie zostaje nazwany „moim synem”. Jest to fundamentalny aspekt wiary żydowskiej: nawet założyciel naszej religii, Mistrz spośród wszystkich proroków i przywódców, jest tylko zwykłym człowiekiem. Nie jest on ani bardziej „boski”, ani mniej „ludzki” od każdego z nas… Jest to kluczowa różnica pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem.
2. Największym osiągnięciem Mojżesza nie było wyprowadzenie nas z Egiptu, ale raczej poprowadzenie nas na Synaj, przekazanie Tory oraz nauczenie nas, abyśmy wypełniali jej przykazania. Z ludzkiej niewoli zostaliśmy wyswobodzeni po to, aby przyjąć na siebie „jarzmo Niebios”.
3. Kluczowym elementem naszej Tory są „Chukim uMiszpatim” – ustawy i prawa. Rabini wyjaśniali, że chukim (ustawy) to prawa rytualne, które powinniśmy praktykować nawet wtedy, jeśli nie rozumiemy stojącej za nimi logiki, nawet jeśli wydają nam się one zupełnie arbitralne. Miszpatim (prawa) to natomiast zasady moralnego postępowania, których wypełnianie jest kluczowe dla samego istnienia ludzkiej społeczności.
   Przeznaczona na ten Szabat haftara to ostatni rozdział ostatniego proroka w naszej Biblii. Naucza ona o istocie judaizmu: o ustawach i prawach związanych z naszymi zbiorowymi doświadczeniami i naukami zgromadzonymi na przestrzeni ponad 35 stuleci. Poprowadzić powinny nas one ku mesjańskiej przyszłości „Szalom baOlam” – „pokoju na Ziemi” (Miszna Edujot 8, 7).