Rabbi Gil Nativ
Why did our tradition assign this time of year as the season of repentence and forgiveness? Rabbinic tradition claims that Moses went down with the second set of Tablets of covenant on the 10th Tishrei, so on that date all realized that the sin of the Golden calf was forgiven. The Biblical text does not mention any date with regard to this story. The calculation of the date is purely midrashic. One may accept or reject it depending on how literally one reads midrashic literature.
I believe that the Torah fixed the date of Yom Kippur in the ‘Seventh Month’, i.e. the month that was later called Tishrei, since it is in the autumn season. This is a time of transition and change in the climate and in the agriculture of the Promised Land, Eretz Israel, and many other countries around the Meditereanian Sea. The summer and the annual agricultural cycle are over. The farmers are busy ingathering the crops of grain and fruits and storing them in silos and cellars, before the arrival of the ‘Yoreh’ -the first rain of winter. The days become shorter and colder… Birds migrate from northern countries… The mood of many people is also affected by these changes… Nature reminds us that we are also transient guests in this world, and that one day we will have a similar fate as the leaves which fall off the trees at this time of year…
Every farmer wishes to conclude the agricultural year with a positive balance. Each of us wishes that our moral, spiritual and social accounts will show a positive balance, since we can never tell whether we will survive until the end of the new cycle in nature which begins now…
Our rabbinic sources teach us to trust our ability to change. A strong argument is presented by Maimonides in Hilchot Teshuvah: He warns us not to listen to astrologists and to others who maintain that our moral character and behavior are pre-determined by the stars. They are not even determined by God. Speaking to modern people we should add: Your moral behavior is not determined by the genes you inherited from parents. We all have the free choice to be good or wicked as we wish, and therefore have the ability to repent [H.T.5:1-2]
Knowing how difficult it is for us to actually change our behavior and our habits RaMBaM suggests that we always consider our debits and credits as being exactly balanced on the scale. Thus, a single good deed has the power to shift and tip the scale to one side and a single bad action to the opposite side… Moreover, we should consider the entire ‘world’ (i.e. mankind) as being exactly in the same balance, so our individual, seemingly minor, trivial action, could tip the scale of the entire human race in God’s eyes… [H.T. 3:4]
God welcomes our repentence anytime, however, the ten days from Rosh HaShanah to the end of Yom Kippur individual repentence is more readily and easily accepted… [H.T. 2:6]. Why is God “near” to us on these days? Since they were prescribed as days of repentence and the community around us is more geared to ask for forgiveness and grant it. The sins ‘bein adam lamakom= between man and God’ i.e. eating forbidden foods, are atoned by our prayer to God and the observance of Yom Kippur. However, sins ‘bein adam lachavero’ =’between a human being and his fellowman’ are atoned only when you return what you owe your fellowman (money, property, compensation, wage etc. ) and by appeasing him or her. If you offended or insulted a person with words, and he/she is not willing to talk to you, you should ask one of his/her friends to “intermediate” and ask for forgiveness on your behalf, and if it does not help the first time you try, find another person and then a third person to serve as your messenger and ask for forgiveness and reconciliation on your behalf [H.T. 2:9]. These three attempts should be sufficient.
Rabbi Gil Nativ
26 września 2014/2 tiszri 5775
Szabat Szuwa (Haazinu)
Dlaczego nasza tradycja postanowiła, iż okres pokuty i przebaczenia przypadać będzie właśnie o tej porze roku?
Wedle tradycji rabinicznej Mojżesz zszedł z drugim zestawem Tablic Przymierza 10 dnia miesiąca tiszri, właśnie w ten dzień wszyscy zdali sobie zatem sprawę, że grzech Złotego Cielca został im przebaczony. Tekst biblijny nie podaje dla tego wydarzenia żadnego konkretnego terminu – wyliczenia tej daty opierają się tylko i wyłącznie na midraszach. Można je zaakceptować lub odrzucić, w zależności od tego, jak dosłownie interpretujemy literaturę midraszową.
Sądzę, że Tora ustanowiła obchody Jom Kipur w „siódmym miesiącu”, tj. w miesiącu, który został później nazwany „tiszri”, ponieważ zawsze przypada on w okresie jesiennym. Jest to czas przejścia i zmiany klimatu oraz warunków rolniczych zarówno w Ziemi Obiecanej, Erec Israel, jak i w wielu innych krajach położonych wokół Morza Śródziemnego. Lato oraz roczny cykl rolniczy dobiegły końca. Rolnicy zajęci są zbieraniem plonów zboża oraz owoców
i składowaniem ich w magazynach i piwnicach, chcąc zdążyć przed nadejściem „jore” – pierwszego zimowego deszczu. Dni stają się coraz krótsze i chłodniejsze…. Ptaki migrują z północnych krajów. Zmiany te wpływają również na nastrój wielu ludzi. Przyroda przypomina nam, że również i my jesteśmy tylko tymczasowymi gośćmi na tym świecie i że pewnego dnia przypadnie nam w udziale podobny los, jaki czeka liście, które spadają z drzew w tym okresie roku…
Każdy rolnik pragnie zakończyć rok rolniczy pozytywnym rozrachunkiem. Każdy z nas chciałby, aby nasze moralne, duchowe oraz społeczne „rozliczenie” wykazało pozytywny bilans, nigdy nie możemy być bowiem pewni, czy dożyjemy do końca nowego cyklu przyrody, który właśnie się rozpoczyna….
Nasze źródła rabiniczne uczą nas, abyśmy pokładali ufność w naszą zdolność do zmiany. Mocny argument w tej kwestii przedstawiony został przez Majmonidesa w Hilchot Tszuwa: ostrzega nas on, abyśmy nie słuchali astrologów oraz innych osób przekonujących, że nasza postawa moralna oraz zachowanie zdeterminowane zostały z wyprzedzeniem, np. przez ułożenie gwiazd. Nawet Bóg nie zdeterminował z wyprzedzeniem naszego zachowania. Zwracając się do ludzi współczesnych, dodać należy: twoja postawa moralna nie jest zdeterminowana przez geny, jakie odziedziczyłeś od swoich rodziców. Wszyscy mamy wolny wybór: możemy być dobrzy bądź niegodziwi, w zależności od własnych postanowień, zdolni jesteśmy zatem do okazania skruchy i do odpokutowania grzechów [H.T. 5, 1-2].
Wiedząc, jak trudno jest nam autentycznie zmienić nasze zachowanie oraz nawyki, RaMBaM sugeruje, abyśmy zawsze wychodzili z założenia, iż pomiędzy naszymi przewinieniami oraz naszymi zasługami istnieje doskonała równowaga. Pojedynczy dobry uczynek może zatem przechylić i przeważyć szalę wagi na „dobrą” stronę, jeden zły uczynek może przechylić ją zaś na drugą, „złą” stronę…. Co więcej, powinniśmy też zakładać, że cały „świat” (tj. ludzkość) znajduje się w dokładnie takim samym stanie absolutnej równowagi, a zatem nasze pojedyncze, pozornie nieważne, błahe zachowanie może przechylić szalę całego gatunku ludzkiego w oczach Boga…. [H.T. 3, 4].
Bóg przyjmuje naszą skruchę i pokutę w każdym czasie, w okresie dziesięciu dni rozpoczynających się od Rosz Haszana i trwających aż do końca Jom Kipur indywidualna skrucha i pokuta przyjmowana jest jednak z większą chęcią i łatwością… [H.T. 2, 6]. Dlaczego w te dni Bóg znajduje się „bliżej” nas? Ponieważ okres ten został wyznaczony na czas pokuty, otaczająca nas społeczność jest zaś wówczas bardziej skłonna prosić o przebaczenie oraz takowego przebaczenia udzielać. Grzechy „bejn adam lamakom – pomiędzy człowiekiem a Bogiem”, jak na przykład spożywanie zakazanych potraw, zostają odpuszczone za sprawą naszej modlitwy do Boga oraz za sprawą uczestnictwa w obchodach Jom Kipur. Grzechy „bejn adam lachawero – pomiędzy człowiekiem a jego bliźnim” zostają jednakże odpuszczone dopiero wtedy, gdy zwrócimy to, co jesteśmy winni naszym bliźnim (pieniądze, własność, rekompensatę za coś, wypłatę, etc.) i gdy załagodzimy panujące między nami relacje. Jeśli zraniliśmy bądź obraziliśmy kogoś naszymi słowami i osoba ta nie ma ochoty z nami rozmawiać, powinniśmy poprosić jednego z jej przyjaciół o pośrednictwo i o przekazanie w naszym imieniu prośby o przebaczenie. Jeśli nie odniesie to oczekiwanego skutku za pierwszym razem, należy znaleźć inną osobę, a następnie kolejną i prosić je, aby pełniły rolę naszego wysłannika i aby poprosiły o przebaczenie i pojednanie w naszym imieniu (H.T. 2, 9). Owe trzy próby powinny być wystarczające.
Rabin Gil Nativ
Leave a Reply