Rabbi Boris Dolin
Seeing the world through the eyes of others can open up an entirely new way of understanding not only different viewpoints, but can also deeply open up our own inner conversations and choices. As is often repeated this time of year, Rosh Hashanah and the Days of Awe are times when we are reminded of the communal responsibility to each other. Through the plural nature of the prayers and the simple physical presence of all the people around us as we sit here tonight, we are reminded that not only our actions, our mistakes and missteps are part of the communal process of teshuva, but that our experiences and interactions each and every day are all inherently tied together.
This is the time for communal acknowledgement of of what we have done well and also where we have “missed the mark”. We stand today on this New Year and begin our process of reflection, and later on Yom Kippur, we pound our chest in collective recognition of the pain we have caused. Yet, each time we also connect each deed, whether good or bad, with our own experiences. Without even looking each other in the eyes, doing this kind of group acknowledgement puts us in direct contact, direct interaction with each other.
As we say these words together, we have no choice but to recognize each other’s unique experiences, not just the mistakes, but also their unique perspective on life. Even if the person standing next to you might have a wholly different set of values, politics or worldview, this communal acknowledgment puts us all back on the same level. Yes, these days are about Teshuva, repentance and fixing our mistakes, but they are also simply about acknowledging each other’s differences, and through this deep acceptance of difference we move ourselves to a place of communal healing and action.
There is a growing practice in Judaism of spiritual direction, a sort of spiritual therapy and deep listening which has been a popular part of the Christian faith for generations. Jewish tradition too has a long history of spiritual guides, and it is possible to see even the Temple priests and prophets as the original leaders providing spiritual guidance to members of their community. The rabbinic tradition speaks of these guides calling them, morei derech, teachers of the way, yet we also learn that the greatest spiritual guides are not necessarily the scholars or those with more knowledge or experience than us. In fact, another word used to describe these guides is haver, the same word used in Modern Hebrew for a friend. For the rabbis, the people who are the best to guide us on our journey need not be the priests, the rabbis, or the spiritual leaders of the community, but instead the people we encounter every day, our friends and those who sit next to us on our life journeys. Look around–these people, your community, can be the greatest teachers.
The people we meet in our daily lives become our truest study partners, and they deserve our respect. The Mishnah tells us that “One who learns from one’s friend a single chapter, or a single Halachah, or a single verse, or a single expression, or even a single letter, must show him or her honor” (Avot 6:3). This important concept is both a lesson for how we should learn together, but also is a lesson for how we should interact with those who are most different than us.
Imagine for a moment that you encounter someone who shares the most opposing view then you on a value or belief system that you hold dear–something that you have always felt you simply knew was right. You have done the learning, you know the issues, and have had enough conversations to know where you stand. We have all had this experience, those clashes of opinions that often times lead to more arguing and point-making than listening and accepting.
Yet what if we really had to live by the words of this mishnah? If we learn even a single expressions, a single letter, then we have to show the other honor. If the other makes even one minute point, asks us one challenging question, then even if we still think we are right, they deserve our respect and honor. Since we know that we will always receive at least the smallest new insight even from the most heated argument, we should then I think have to start every interaction from this place of honoring and acceptance. Those that frustrate us the most, those who seem most different than give us that letter of learning just by being different and challenging us to look at ourselves and our beliefs. And this deserves respect.
Rabbi Simcha Zissel, the great mussar teacher and scholar, puts the power of these relationships even more clearly and says that true “meeting” the other is not just about acceptance, but is “bearing the burden of the other”. As he interprets it, the best way to encounter others is when we “diligently seek the benefit of the other in every possible way”, which not only is good social behavior as we help others, but also can bring us to profound insights and growth for ourselves. But Simcha Zissel, didn’t just teach about this absolute devotion to others, he also lived this in his work and life. It was said in the yeshivas he created, all of the upkeep was done by the teachers and students. There were no staff or caretakers, and the most menial tasks were the most desired. Everyone pitched in, and everyone was equal when it came to helping others. His students would say: “Don’t let a single day go by without doing something for someone”.
We can learn from this concept. We can try to put ourselves in positions where we will have opportunities to help others, and also not to fear putting ourselves in those tough conversations that let our inner selves, the values and ideas that we hold dear with be challenged. By challenging ourselves in this way and allowing ourselves to rethink or reconfigure our values every day, we often end up not weakening our beliefs but strengthening them–strengthening them in the most powerful ways, so that we can use them for healing and bringing people together instead of causing separation.
Our community here in Beit Warszawa is not immune from disagreement and conflict. Just as in any family that works to create a home, there have been moments of change and times of challenge as we work together to create a vision and a future for this community. Yet no matter what, we need to stay together, and not give up on all of the work that has been accomplished so far. We must continue to be open to each other and to that powerful process we are reminded of today: Teshuva, returning.
As we turn, return to our true selves, we must understand that we do not suddenly arrive back at where we want to or need to be. We appeal to God through both words and actions, knowing that no matter how hard we try, we never turn fully to a place of perfection–only to a place of our true selves. We must understand what turning really entails, to turn means to once again encounter the experiences, and the people around us, to see and connect with those who are in our lives. The people that seem the most different than us, that challenge us the most are still there as we turn around as we make our way back to our true selves. We cannot deny them. Some, like a friend, a study partner or even a tourist on the streets of Warsaw can be the greatest guides, while others we accept have caused too much pain and we can simply acknowledge them and continue our turning.
Yet, it is the entirety of what we encounter on this dance of turning to our true selves that can inspire us to grow and change, and lead us down new and exciting paths of the deepest spiritual learning and the greatest of community building. On this Rosh Hashanah, may we be truly present to those whom we encounter in our lives, to work to gain from both what we share and how we are different. It does not need to be difficult, but may we always remember that as we help guide others through the mystery of existence, we end up guiding ourselves. All we need to do is show the way.
Shanah Tova!
Rosz Haszana 5776
Próba spojrzenia na świat z perspektywy innego człowieka może otworzyć nas na zupełnie nowy sposób rozumienia różnych światopoglądów, może pomóc nam też jednak uświadomić sobie toczącą się w naszym własnym wnętrzu wymianę zdań oraz wybory, przed jakimi stoimy. Często powtarza nam się, że ten czas w roku, Rosz Haszana oraz Strasznie Dni, to okres, gdy przypominamy sobie o wspólnotowej odpowiedzialności za siebie nawzajem. Za sprawą wypowiadanych w liczbie mnogiej modlitw oraz poprzez samą fizyczną obecność wszystkich otaczających nas ludzi, gdy siedzimy tutaj w ten wieczór, przypominamy sobie, że na wspólnotowy proces tszuwy składają się nie tylko nasze czyny, błędy i uchybienia, ale że wszystkie nasze codzienne doświadczenia oraz wzajemne interakcje są ze sobą w nierozerwalny sposób powiązane.
W tym okresie zastanawiamy się razem jako wspólnota, co zrobiliśmy dobrze, a w którym miejscu „chybiliśmy celu”. Stojąc tu dziś w Nowy Rok, rozpoczynamy nasz proces refleksji, w Jom Kipur uderzymy się zaś w piersi we wspólnotowym wyznaniu cierpienia, jakie wyrządziliśmy. Każdy uczynek – czy to dobry, czy zły – za każdym razem odsyła też jednak do indywidualnych, wyjątkowych doświadczeń. Nie potrzeba nawet, abyśmy patrzyli sobie nawzajem w oczy – samo przeprowadzenie zbiorowego „rachunku sumienia” sprawia, że wchodzimy ze sobą w bezpośrednią interakcję, nawiązując bezpośredni kontakt.
Wypowiadając wspólnie wyznanie grzechów, nie mamy wyboru – musimy przyznać, że każda osoba wnosi swoje wyjątkowe doświadczenia, nie tylko błędy, ale również wyjątkową perspektywę, z jakiej spogląda na życie. Nawet jeśli osoba stojąca obok nas wyznaje zupełnie inny system wartości, posiada inny światopogląd czy też przekonania polityczne, za sprawą naszego wspólnotowego wyznania wszyscy znajdujemy się z powrotem na tym samym poziomie. To prawda, tszuwa, pokuta oraz naprawianie błędów to niewątpliwie ważne elementy przypadających obecnie dni. Okres ten wiąże się też jednak po prostu z uznaniem istniejących pomiędzy nami różnic. Gdy uznamy, iż takie różnice faktycznie istnieją, będziemy mogli rozpocząć wspólnotowy proces uzdrowienia oraz podejmowania odpowiednich działań.
W judaizmie coraz bardziej popularne staje się podejście nakierowane na to, co duchowe, swoista duchowa terapia oraz próba uważnego wsłuchiwania się. Praktyka ta stanowiła przez pokolenia ważny aspekt wiary chrześcijańskiej, również i Żydzi posiadają jednak długą tradycję przewodnictwa duchowego. W istocie, można nawet uznać kapłanów Świątyni oraz proroków za pierwszych przywódców, którzy zapewniali duchowe przewodnictwo członkom swojej społeczności. Tradycja rabiniczna określa tych przewodników mianem morej derech, „nauczycieli drogi”. Okazuje się jednak, że najlepszymi przewodnikami duchowymi nie są wcale koniecznie uczeni czy też inne osoby przewyższające nas wiedzą i doświadczeniem. W rzeczywistości, inne słowo używane na określenie owych przewodników to chawer – to samo słowo, które we współczesnym hebrajskim używane jest na określenie przyjaciela. Wedle rabinów najlepszymi osobami do pełnienia roli przewodników podczas naszych wędrówek nie muszą być wcale kapłani, rabini, bądź duchowi przywódcy społeczności. Powinny to być natomiast osoby, które spotykamy każdego dnia, nasi przyjaciele oraz ci, którzy siedzą tuż obok nas podczas naszych życiowych podróży. Rozejrzyjcie się dookoła – ci oto ludzie, przedstawiciele waszej społeczności, mogą być waszymi najlepszymi nauczycielami.
Osoby, które spotykamy w naszym codziennym życiu, stają się dla nas najlepszymi partnerami w studiowaniu, zasługują one zatem na nasz szacunek. Miszna mówi nam, że „ten, kto nauczy się od swojego przyjaciela choćby jednego rozdziału, jednej halachy, pojedynczego wersetu czy nawet jednego zwrotu bądź pojedynczej litery, powinien okazać mu szacunek” (Awot 6, 3). Ta ważna koncepcja uczy nas, w jaki sposób powinniśmy wspólnie zdobywać wiedzę, podpowiadając nam też zarazem, jak powinniśmy się zachowywać wobec tych, którzy najbardziej się od nas różnią.
Wyobraźmy sobie przez chwilę, że spotykamy kogoś, kto wyznaje radykalnie sprzeczny z naszym własnym pogląd w sprawie pewnej wartości lub systemu przekonań. Chodzi o kwestię, która jest dla nas niezwykle ważna, co do której byliśmy zawsze przekonani, że doskonale wiemy, co jest słuszne. Posiadamy na dany temat dużą wiedzę, mamy w nim świetne rozeznanie, przeprowadziliśmy wystarczająco dużo dyskusji, aby mieć pewność co do wyznawanego przez nas stanowiska. Wszyscy doświadczyliśmy kiedyś podobnej sytuacji – ostrej wymiany poglądów, która często prowadzi raczej do kolejnych sporów i prób postawienia na swoim niż do wsłuchania się w stanowisko drugiej strony i do uznania jej racji.
Jak wyglądałaby jednak sytuacja, gdybyśmy mieli naprawdę wprowadzić w życie słowa przytoczonej powyżej miszny? Jeśli nauczymy się od kogoś choćby jednego zwrotu, jednej litery, powinniśmy okazać mu szacunek. Jeśli nasz rozmówca przedstawi choćby jeden celny wniosek, zada nam jedno skłaniające nas do myślenia pytanie, wówczas, nawet jeśli będziemy dalej uważać, że to my mamy rację, osoba ta zasługuje na nasz szacunek i uznanie. Myślę, że skoro wiemy, że nawet najbardziej burzliwa dyskusja pozwala nam zawsze poznać jakąś nową prawdę, choćby najmniejszą, powinniśmy zatem rozpoczynać każdą naszą interakcję z drugą osobą właśnie od postawy wyrażającej szacunek i otwartość. Nawet osoby, które wywołują w nas największą frustrację i które zdają się najbardziej od nas różnić, uczą nas przynajmniej jednej „nowej litery” poprzez sam fakt swojej odmienności, która zmusza nas do ponownego przyjrzenia się samym sobie oraz naszym przekonaniom. A to zasługuje na szacunek.
Rabi Symcha Zissel, wielki uczony i nauczyciel musaru, poszedł jeszcze dalej w swoim opisie tego rodzaju interakcji, twierdząc, że w prawdziwym „spotkaniu” drugiego człowieka nie chodzi tylko o uznanie [jego odmienności], ale o „niesienie ciężaru drugiego”. W jego przekonaniu najlepszym sposobem spotykania drugiego człowieka jest ten, gdy „z dbałością i w każdy możliwy sposób dążymy do tego, aby spotkanie to przyniosło drugiemu jakąś korzyść”. Postawa ta jest godna pochwały nie tylko w wymiarze społecznym, jako że pomagamy w ten sposób innym, ale również dlatego, iż możemy dzięki niej zyskać dogłębny wgląd w nas samych oraz zyskać możliwość osobistego rozwoju. Symcha Zissel nie ograniczył się jednak do nauczania o konieczności całkowitego poświęcenia się dla drugiego – wprowadzał tę zasadę w życie również w swojej pracy oraz w życiu codziennym. Mówiono, że w prowadzonych przez niego jesziwach wszystkie bieżące prace porządkowe wykonywane były przez samych nauczycieli i uczniów. Nie było żadnego personelu ani obsługi do pomocy. Zarówno nauczyciele jak i uczniowie z największą chęcią zgłaszali się do wykonywania najbardziej niewdzięcznych, pracochłonnych zadań. Każdy przyczyniał się jakoś do życia wspólnoty, jeśli chodzi zaś o zasady udzielania pomocy innym, każdy posiadał taki sam status. Uczniowie Symchy Zissela powtarzali: „Nie pozwól, aby przeminął choć jeden dzień bez uczynienia czegoś dla drugiej osoby”.
Idea ta może posłużyć nam za wzór. Co więcej, możemy też sami próbować szukać sytuacji, w których będziemy mogli pomóc innym. Ponadto, nie obawiajmy się uczestniczyć w trudnych rozmowach, w których nasza najgłębsza tożsamość oraz bliskie nam wartości i poglądy wystawiane są na próbę. Często okazuje się, że jeśli każdego dnia będziemy stawiać sobie tego rodzaju wyzwania, zmuszając się do ponownego przemyślenia i uporządkowania wyznawanych przez nas wartości, nie tylko nie osłabimy w ten sposób naszych przekonań, lecz ulegną one wręcz wzmocnieniu. Umacniamy je dzięki temu w najsilniejszy z możliwych sposobów. Zamiast przyczyniać się do powstawania podziałów, nasza postawa może dzięki temu pomóc uzdrowić sytuację i przyczynić się do zjednoczenia osób o różnych poglądach.
Również w naszej kongregacji, w Beit Warszawa, dochodzić będzie czasem nieuchronnie do sporów i konfliktów. Tak jak w każdej rodzinie, która próbuje zbudować wspólny dom, podczas naszej wspólnej pracy na rzecz stworzenia pewnej wizji oraz przyszłości dla naszej kongregacji musieliśmy zmierzyć się z różnymi zmianami oraz trudnymi momentami. Niezależnie od okoliczności musimy jednak trzymać się razem; nie możemy przekreślać wszystkiego, co udało nam się do tej pory osiągnąć. Musimy w dalszym ciągu pozostawać otwarci zarówno na siebie nawzajem, jak i na niezwykle ważny proces, o którym przypomina nam dzisiejszy dzień: na proces tszuwy, czyli powrotu.
Gdy decydujemy się na dokonanie zwrotu oraz na powrót do tego, kim naprawdę jesteśmy, musimy być świadomi, że niemożliwy jest natychmiastowy powrót do miejsca, w którym chcemy lub w którym powinniśmy się znaleźć. Zwracamy się z prośbą do Boga zarówno poprzez słowa, jak i czyny, wiedząc jednak, że niezależnie od tego, jak bardzo będziemy się starać, nigdy nie dotrzemy do żadnego idealnego miejsca, lecz jedynie do miejsca odzwierciedlającego to, kim naprawdę jesteśmy. Musimy uświadomić sobie, z czym tak naprawdę wiąże się decyzja o dokonaniu opisanego powyżej zwrotu. Na drodze tej przeżyjemy ponownie różne nasze doświadczenia oraz napotkamy na nowo żyjących obok nas ludzi, ujrzymy znów tych, którzy są częścią naszego życia i na nowo wejdziemy z nimi w interakcję. Ludzie, którzy zdają się najbardziej od nas różnić i którzy stanowią dla nas największe wyzwanie wciąż będą obecni, gdy przemierzać będziemy drogę powrotną w poszukiwaniu tego, kim naprawdę jesteśmy. Nie możemy zaprzeczać ich istnieniu. Niektórzy, jak na przykład kolega czy koleżanka, partner do studiowania lub nawet turysta spotkany na ulicach Warszawy, mogą okazać się wspaniałymi przewodnikami. W przypadku innych osób uznamy zaś być może, że wyrządzili nam zbyt wiele krzywd, zaakceptujemy więc po prostu fakt ich istnienia
i będziemy dalej kontynuować naszą powrotną podróż.
Wszystko to, co napotkamy podczas naszych prób zwrócenia się ku naszemu prawdziwemu „ja”, może dostarczyć nam jednak inspiracji do rozwoju i do zmiany, może poprowadzić nas też ku nowym i ekscytującym ścieżkom głębokiego poznania duchowego oraz dalszej budowy naszej społeczności. Obyśmy podczas tego święta Rosz Haszana byli naprawdę obecni w życiu tych, których napotykamy na naszej drodze. Postarajmy się, aby spotkania te przyniosły nam korzyść zarówno dzięki temu, co nas łączy, jak i za sprawą dzielących nas różnic. Nie musi to być wcale trudne zadanie, pamiętajmy jednak, że gdy pomagamy prowadzić innych przez tajemnicę istnienia, w ostatecznym rozrachunku okazuje się, że tak naprawdę prowadzimy samych siebie. Jedyne, co musimy uczynić, to wskazać drogę.
Szana Towa!
Tłum. Marzena Szymańska-Błotnicka
Leave a Reply