Rozważania nad paraszą Noach 5785
Menachem Mirski
Pod koniec paraszy Noach mamy historię Wieży Babel. Ta historia była i może być rozumiana na wiele sposobów. Pozwólcie, że zaproponuję jeszcze inne ujęcie jej, zaczynając od następującego stwierdzenia: Wieża Babel reprezentuje ogromnie i przesadnie rozrośniętą hierarchię w społeczeństwie. Istnienie takiej hierarchii, w zupełnie naturalny sposób, zwiększa dystans między warstwami klasami w społeczeństwie i tworzy sytuację, w której ci na górze zaczynają mówić innym językiem niż ci na dole. Język jest tutaj rozumiany metaforycznie jako środek komunikacji, który zanika. Ludzie z różnych warstw społecznych mogą mówić tym samym językiem, w sposób dosłowny, ale kompletnie nie będą się rozumieć ze względu na swoją pozycję w owej hierarchii. W ciągu ostatnich kilku dekad obserwowaliśmy negatywne zmiany w tym kierunku w świecie zachodnim i jest to trudna sytuacja. Przepaść między tymi na górze i na dole rośnie, i wiemy z historii, że tworzy napięcia i zagrożenia dla ludzkich społeczeństw. Na poziomie materialistycznym zazwyczaj prowadzi to do coraz większych dysproporcji między ludźmi z różnych klas i zwiększa niezadowolenie oraz frustrację na dole społeczeństwa. Na poziomie ideologicznym zazwyczaj prowadzi to do coraz większego oderwania się od rzeczywistości klas wyższych, które w rezultacie zaczynają jedynie pouczać, traktować z góry wszystkich co są niżej lub wmawiać im, że to, czego doświadczają, nie jest tak naprawdę realne ponieważ ludzie niższych warstw mają problemy z postrzeganiem rzeczywistości (co się zawiera w jednym angielskim słowie – gaslighting(. To przyczynia się do wzrostu wzajemnej pogardy po obu stronach. Wszystko to, jeśli nie jest w pełni uświadomione oraz kontrolowane, często kończy się przemocą i rozlewem krwi.
Dawar acher – jak często znajdujemy w Talmudzie, aby otworzyć inną perspektywę na coś: możemy zastosować to rozumienie Wieży Babel do naszego żydowskiego życia. My, w różnych społecznościach i różnych wyznaniach – ultraortodoksyjni, ortodoksyjni, konserwatywni, reformowani i rekonstrukcjoniści, mówimy tym samym, ale jednocześnie nieco innym językiem. I tak, Żydzi różnych wyznań często mają tendencję do uzasadniania swojego wyboru poprzez budowanie „hierarchii judaizmów”. Ortodoksyjni niekiedy myślą, że są lepsi, ponieważ są właściwie i szczerze przestrzegający żydowskiego prawa. Reformowani często myślą, że są lepsi, ponieważ są postępowi, otwarci i wolni od religijnych przesądów itp.
Istnieje tu rzeczywiście aspekt przestrzegania Tory: im bardziej ortodoksyjna staje się społeczność, tym bardziej – niestety – staje się ekskluzywna, w neutralnym znaczeniu tego słowa. Dołączenie do takiej społeczności staje się trudne dla Żydów, którzy nie zostali wychowani w tradycyjnym, ortodoksyjnym duchu, w rezultacie wielu z nich w ogóle nie dołącza do żydowskich społeczności. Dlatego judaizm konserwatywny, aby uniknąć tego problemu, jednocześnie starając się przestrzegać halachy w bardziej rygorystycznym sensie, stworzył szereg halachicznych standardów przestrzegania, abyśmy mogli dotrzeć do szerokiego “żydowskiego spektrum” i zachęcić ich do przyłączenia się do społeczności. Mamy już ponad 100 lat historii tych wysiłków. Dlatego uchwalono różne teszuwot, zawieszając niektóre “przeszkody”, które uniemożliwiały naszym ludziom dołączenie do społeczności – np. Teszuwy zezwalające nam używać samochodów by dojechać do synagogi w szabat itp.
Jest jednak jeszcze jeden aspekt tego wszystkiego, a mianowicie aspekt jedności żydowskiej. Jak wspomniałem, my, w różnych społecznościach i różnych wyznaniach – ultraortodoksyjni, ortodoksyjni, konserwatywni, reformowani rekonstrukcjoniści, mówimy tym samym, ale jednocześnie nieco innym językiem. Jednakże jest ważnym, szczególnie w naszych trudnych czasach, by rzucić wyzwanie tej sytuacji i prowadzić otwarty dialog między wszystkimi grupami żydowskimi, abyśmy mogli budować i zachować naszą jedność jako naród żydowski, zawsze traktując się nawzajem z szacunkiem, życzliwością i miłością, a mianowicie, ściśle przestrzegając kodeksu moralnego Tory.
Szabat szalom,
Rabin Mirski
Leave a Reply