Rabbi Boris Dolin
The day you were born was the day God decided the universe could no longer exist without you.
-Rebbe Nachman of Bretzlav
This week as the weather warms and we make our way into summer, we also begin a new book of the Torah, Bamidbar, the Book of Numbers. Far from the family stories Genesis, the drama of the Exodus, and the mysterious details of Leviticus, we begin this new stage of the journey of the Jewish people with lists. We read a list of the Israelite tribes, a description of their ancestry, their different roles and the land that will be given to them. While read alone, a list may not tell much of a story, the lists of Bamidbar explore the notion of how we recognize people in our community, and how people are “counted” by both God and each other.
Why begin the book of Bamidbar with counting? The commentaries explain that counting and listing expresses God’s love and care for God’s people. This may seem a bit counterintuitive, since a census by definition divides people into numbers and basic qualities, instead of recognizing the uniqueness of each individual. How could this be seen as loving and caring?
The most literal Hebrew word for counting in the Torah is cheshbon. But throughout the Torah a different word, pekudim, is also used. In fact the midrashic name for the book of Numbers is Sefer Pekudim, “The Book of Counting”. Many forms of this word are used throughout the Torah and Prophets:
To remember, as in “God remembered (pakad) Sarah . . . and Sarah conceived and gave birth to a son to Abraham”(Genesis 21:1).
To be missed, in the haftorah about David and Jonathan: “David’s place was missing (vayipakeid)”.
To assign, in the responsibilities of the Levites: “And the assignment of (pekudat) the Merari family”(Numbers 3:36).
Destiny, as in Korach’s rebellion: “And the destiny (pekudat) of all men will be brought upon them”(Numbers 16:29).
Accounting, when Moses gives an accounting for all the donations to construct the Mishkan, the tabernacle in the desert: “This is the accounting (pekudei) of the Tabernacle”(Exodus 38:21).
There are many uses of this verb, but they all center around the same idea: “to take notice.” When God remembers Sarah, God takes notice of her and blesses her with a child. David is absent from King Saul’s table, and his absence is noticed. The Levites are noted for their assignment and special role in the Mishkan.
When God tells Moses to take a census of the Jewish people, God says pekod, to take notice of them. While this is a census of numbers, this is also a time to make sure that everyone in the community is recognized and seen for their unique role in the building of the Jewish family. In the census of Moses, everyone is needed to make the community strong.
This act of recognition, of noticing each other for the unique role they can play in our lives is the foundation for creating a strong community that can survive into the future.
Dwar Tora Bamidbar
Dzień, w którym się urodziłeś, był dniem, w którym Bóg postanowił, że wszechświat nie może już dłużej istnieć bez ciebie.
-Rebe Nachman z Bracławia
10 czerwca 2016/4 siwan 5776 W tym tygodniu, gdy na zewnątrz robi się coraz cieplej, a my z każdym dniem zbliżamy się do lata, zaczynamy również czytanie kolejnej księgi Tory – Bamidbar, czyli Księgi Liczb. Oddalając się od rodzinnych opowieści z Księgi Rodzaju, od dramatycznych wydarzeń z Księgi Wyjścia oraz od tajemniczych szczegółów Księgi Kapłańskiej, rozpoczynamy nowy etap wędrówki ludu żydowskiego. Etap ten zaczyna się od przedstawienia kilku list. Poznajemy listę plemion izraelickich, opis ich przodków, różnych pełnionych przez nich ról oraz listę ziem, jakie przypadną im w udziale. Sama w sobie lista nie opowiada żadnej konkretnej historii, listy przedstawione w Księdze Bamidbar pozwalają nam jednak zastanowić się nad tym, w jaki sposób dostrzegamy obecność innych osób w naszej społeczności oraz w jaki sposób ludzie są „liczeni” zarówno przez Boga, jak i przez siebie nawzajem.
Dlaczego Księga Bamidbar zaczyna się właśnie od liczenia? Komentarze wyjaśniają, że liczenie i tworzenie list wyrażać ma miłość Boga oraz troskę o lud Boży. Może wydawać się to nieco sprzeczne z naszą intuicją, spis powszechny z samej swojej definicji ujmuje bowiem ludzi w kategoriach liczb oraz w kategoriach podstawowych, ogólnych cech, nie odzwierciedla więc wyjątkowości każdego poszczególnego człowieka. Dlaczego tego typu działanie miałoby być postrzegane jako przejaw miłości i troski?
Cheszbon to występujące w Torze słowo hebrajskie, którego znaczenie najbliższe jest znaczeniu słowa „liczenie”. Na kartach Tory pojawia się jednak w tym kontekście również inne słowo – pekudim. W istocie, midrasz określa Księgę Liczb właśnie mianem Sefer Pekudim, „Księgi Liczenia”. W całej Torze oraz w pismach Proroków pojawia się wiele wersji tego słowa:
Pamiętać, np.: „Bóg wspomniał Sarę (pakad) (…) i poczęła Sara, i urodziła Abrahamowi syna” (Rdz 21, 1).
Brakować, być pustym, w haftarze opisującej Dawida i Jonatana: „miejsce zaś Dawida było puste (wajipakejd)”.
Przydzielać, powierzać, w odniesieniu do obowiązków Lewitów: „Merarytom powierzono [pekudat] troskę o…”, (Lb 3, 36).
Przeznaczenie, los, np. w kontekście buntu Koracha: „(…) Spotka ich los [pekudat] wszystkich ludzi” (Lb 16, 29).
Rozliczenie, obliczenie, gdy Mojżesz przedstawia rozliczenie wszystkich darów ofiarowanych na budowę Miszkanu, przybytku na pustyni: „Oto obliczenie [pekudei] kosztów Przybytku” (Wj 38, 21).
Słowo to posiada wiele zastosowań, wszystkie skupiają się jednak wokół tej samej koncepcji: „zwrócić uwagę, zauważyć”. Gdy Bóg wspomina Sarę, Bóg zwraca na nią uwagę i błogosławi ją potomstwem. Dawid jest nieobecny przy stole króla Saula i jego nieobecność zostaje zauważona. Lewici zostają zauważeni w związku z powierzonym im zadaniem i szczególną rolą, jaką pełnią w Miszkanie.
Gdy Bóg nakazuje Mojżeszowi przeprowadzić spis powszechny ludu żydowskiego, Bóg mówi „pekod” – nakazuje mu zwrócić na nich uwagę. Spis ten skupia się wprawdzie na liczbach, służyć ma jednak również zapewnieniu, że każda będąca członkiem społeczności osoba zostanie doceniona i dostrzeżona w kontekście wyjątkowej roli, jaką pełni w tworzeniu całej rodziny żydowskiej. Przeprowadzony przez Mojżesza spis powszechny pokazuje, że każda jednostka jest niezbędna do stworzenia silnej społeczności.
Ten akt rozpoznania, zwrócenia na siebie nawzajem uwagi oraz uznania wyjątkowej roli, jaką mogą odegrać w naszym życiu inne osoby, stanowi podstawę umożliwiającą stworzenie silnej społeczności, która będzie mogła przetrwać również w przyszłości.
Rabin Boris Dolin
Tłum.: Marzena Szymańska-Błotnicka
Leave a Reply