Rabbi Gil Nativ
23 stycznia 2015/3 szwat 5775
The first Divine commandment to all humans is “Be fertile and increase” [Gen.1:28]. The first Divine commandment to the Israelites is “This month [of Springtime] is for you the first of the months, it is the beginning of the year” [Ex.12:2] i.e. Establishing a national calendar in which the first month is the month of spring. The rabbinic interpretation of this verse is slightly different. It contains actually two messages: They say that before instructing which month begins a new year, God had to tell Moses when a new month begins! The Hebrew word ‘Chodesh’ (month) has the same stem and the same letters as the word ‘chadash’ (new) –What is new when a new month begin? The shape of the moon, since our calendar is a lunar one. The Mechilta (MIdrash for Exodus) claims that God showed Moses the moon when it has a shape of a crescent, then pointed at it and said: “Kaze reeh weKadesh” i.e. when you observe this shape of the moon, you should proclaim a new month! Only in the second part of the verse God refers to the beginning of a new year…
Does God create a new moon every month? Of course not! Even Rabban Gamliel who hung up a chart of different “shapes of the moon” in his attic 19 centuries ago, apparently held that it was the same moon with varying degrees of shining light on each night, and his senior colleague, R. Jehoshua, compared the moon in the beginning of a new month to a woman who just gave birth and is now at the first stage of a new pregnancy… [Mishnah R.H. 2,8]. In the beginning of the second century even educated people did not realize that the moon is only reflecting the sunlight. They must have believed that the moon has a tide of producing increasing light and later diminishing light each month, and hence we, upon earth, enjoy increasing moonlight on the first fourteen nights of each month… It could have been a symbolic message that Moses was bringing to the enslaved Israelites before the beginning the month of Nisan: From now on there will be increasing light upon you… on each day you will be more confident in your forthcoming redemption and less scared of the mighty Empire that has oppressed and afflicted you for many years… This gradual change will be demonstrated by a series of concrete actions which each family must take. This will culminate in the public slaughtering of a young lamb and spraying its blood on the lintel and the doorposts of the gate of each family-home, on the night of the full moon, between the 14th and 15th [Ex.12:21-22], and by the break of dawn, you will leave Egypt and become a free people!
I consider it also a message for our times: The moon is always in our sky, sometimes it looks almost totally dark… Our tradition, our Hebrew-Jewish culture seemed dark and outdated for several decades… In recent decades a new light is shed on it and people in Israel and all over the world are gradually attracted to its illuminated and beautiful aspects… Let us not miss this historic phase of the increasing moonlight…
Rabbi Gil Nativ
23 stycznia 2015/3 szwat 5775
Bo
Pierwsze Boże przykazanie skierowane do wszystkich ludzi brzmi: „Bądźcie płodni i rozmnażajcie się” (Rdz 1, 28). Pierwsze Boże przykazanie skierowane do ludu Izraela brzmi natomiast: „Ten miesiąc [wiosenny] będzie wam początkiem miesięcy, będzie wam pierwszym miesiącem roku” (Wj 12, 2). W ten sposób ustanowiony został narodowy kalendarz, w którym pierwszym miesiącem będzie miesiąc wiosenny. Rabiniczna interpretacja tego wersetu jest nieco inna – zawiera ona w istocie dwa przesłania. Wedle wykładni rabinicznej przed poinformowaniem, od którego miesiąca zaczynać będzie się nowy rok, Bóg musiał wyjaśnić Mojżeszowi, kiedy rozpoczyna się nowy miesiąc! Hebrajskie słowo „chodesz” (miesiąc) posiada taki sam rdzeń oraz te same litery, co słowo „chadasz” (nowy) – od jakiego nowego zjawiska rozpoczyna się zatem nowy miesiąc? Od „nowego” kształtu księżyca, nasz kalendarz jest bowiem kalendarzem księżycowym. Mechilta (midrasz do Księgi Wyjścia) twierdzi, że Bóg pokazał Mojżeszowi księżyc w dniu, gdy ten miał kształt „rogalika” (półksiężyca), a następnie wskazał na niego i powiedział: „Kaze ree weKadesz” , tzn.: „Kiedy ujrzysz, że księżyc ma właśnie taki kształt, powinieneś ogłosić początek nowego miesiąca! Dopiero w drugiej części tego wersetu Bóg wspomina o początku nowego roku…
Czy każdego miesiąca Bóg stwarza nowy księżyc? Oczywiście nie! Nawet raban Gamaliel, który już dziewiętnaście stuleci temu powiesił na swoim poddaszu wykres różnych „kształtów księżyca”, utrzymywał najwyraźniej, że każdej nocy na niebie pojawia się zawsze ten sam, jedynie oświetlony w różny sposób księżyc. Jego starszy kolega, rabi Jehoszua, porównywał natomiast księżyc na początku nowego miesiąca do kobiety, która dopiero co urodziła, a obecnie znajduje się na początkowym etapie nowej ciąży… [Miszna R.H. 2,8]. Na początku drugiego stulecia nawet wykształcone osoby nie zdawały sobie sprawy, że księżyc odbija jedynie światło słoneczne. Musiały one być przekonane, że na przestrzeni każdego miesiąca księżyc posiada zdolność „wytwarzania” najpierw coraz większej, a następnie coraz mniejszej ilości światła – dlatego my, tutaj na Ziemi, podczas pierwszych czternastu nocy każdego miesiąca mamy przyjemność obserwować coraz mocniej święcący księżyc.
Wskazanie na księżyc stanowić mogło też symboliczne przesłanie, jakie Mojżesz chciał przekazać zniewolonym Izraelitom przed początkiem miesiąca wiosennego: odtąd doświadczać będziecie coraz większego światła… każdego dnia będziecie bardziej pewni, iż zbliża się wasze wybawienie, będziecie się też coraz mniej obawiać potężnego Imperium, które prześladowało was i uciskało przez wiele lat… Owa stopniowa zmiana dokonała się za sprawą szeregu konkretnych działań, które wykonać musiała każda rodzina, a których zwieńczeniem było publiczne zabicie baranka i rozmazanie jego krwi na progu oraz na odrzwiach domu każdej rodziny w noc pełni księżyca, pomiędzy 14 a 15 dniem miesiąca (Wj 12, 21-22). Nim nastał brzask, Hebrajczycy opuścili Egipt i stali się wolni!
Sądzę, że przesłanie to jest aktualne również w naszych czasach: księżyc jest zawsze obecny na naszym niebie, mimo iż czasem można odnieść wrażenie, że spowija go całkowity mrok… Przez kilka dziesięcioleci nasza tradycja, nasza hebrajsko-żydowska kultura zdawała się być pogrążona w mroku; wydawało się, że jest już przeżytkiem. W ciągu ostatnich dziesięcioleci oświetliło ją jednakże nowe światło, a jej rozświetlone, piękne elementy przyciągają stopniowo zarówno osoby mieszkające w Izraelu, jak i w innych miejscach świata…. Nie przeoczmy tego historycznego etapu narastającego światła księżyca…
Leave a Reply