Bo -5773

“This month is for you the first of months, it is the first month of the year” [Exod. 12:2]. According to our Sages, this was the first mitzvah that the Israelites received as a people, and the legal core of the Torah begins here! Beginning a new calendar by fixing the first month of spring as the first month of the year is the first step of becoming a free nation! However, the Israelites are not yet a nation. So far the struggle for liberating them and taking them out of Egypt was conducted entirely by Moses and his brother. The Hebrew slaves were passive all along. How will they show their solidarity with the struggle to liberate them? They will do it when they will obey the instruction to slaughter a lamb and smear its blood on the door posts of their homes. However this is already a second mitzvah… The new calendar will go into effect only after the Exodus. Right now, it is Moses who gets a private tutorial lesson how to determine a new month. The Mekhilta, an early midrash, claims that God pin-pointed the shape of a new moon with His divine finger, and told Moses: “When you see this (=the moon having this shape), you should proclaim (begin) a new month” = KaZe Re-e VaKadesz!

A point of information: On the last night of a lunar month, the moon looks like the shape of the letter ‘c’, and on the first night of a new month the upper part of the letter “z” in script. The night of a full moon is always between the 14th and 15th day of the month. A month in a lunar calendar, which both Jews and Moslems still employ, has 29 or 30 days, never 28 or 31 days…

I have two simple questions on the text of the Mekhilta: A. G-d used “His finger” to show Moses the shape of “the new moon”. We read about G-d’s finger in the former weekly portion, VaEra: After the third plague (lice) Pharoe’s magicians say: This is the finger of G-d” [Exod.8:15]. Did G-d use the same finger to bring lice on Egypt and to show Moses the shape of a ‘new moon’?

B. Moses spent many years as a shepherd in the desert before returning to Egypt to redeem the Israelites. In these years he must have noticed the monthly changes in the shape of the moon and counted the months even in this ‘primitive’ conditions –Why did he need G-d to point for him the shape of a ‘new moon’?

My reply for the first question: The Bible frequently describes G-d in anthropo- morphic terms: G-d has fingers, hands, outstretched arm, His nose becomes red when He is angry etc. Only much later in our history, probably under influence of Greek philosophy, Judaism describes G-d as abstract and considers that the biblical descriptions as metaphors. As long as we deal with Biblical or Midrashic text the very question is irrelevant: G-d has five fingers in each of His two hands, and He is also free to use the same finger to punish Egyptians and to instruct Moses, since our G-d creates ‘Good’ and ‘Evil’ and does not necessarily use different fingers to bring them about…

My reply for the second question: Even educated leaders often must be shown that which is clear and obvious. Indeed, Moses as a shepherd had no trouble noticing and recognizing the shape of a new moon, but now, when he is in the capital city of the Egyptian Empire, preoccupied with a struggle against a tyrant king, someone must draw his attention that the natural cycle of the moon continues to function regularly even when everything else around him is turning upside down, and everything which was down turns upward…

Rabbi Gil Nativ

18 stycznia 2013/7 szwat 5773

Parsza Bo

„Ten miesiąc będzie wam początkiem miesięcy, będzie wam pierwszym miesiącem roku” (Wj 12, 2). Według naszych mędrców (rabinów z pierwszych wieków n.e.) była to pierwsza micwa, jaką Izraelici otrzymali jako lud, a najważniejsze zapisy prawne Tory rozpoczynają się właśnie od tego miejsca! Wprowadzenie nowego kalendarza poprzez uczynienie pierwszego miesiąca wiosny pierwszym miesiącem roku stanowi pierwszy krok w procesie stawania się wolnym narodem! Izraelici nie są jednak jeszcze narodem. Do tej pory walka o wyzwolenie i o wyjście z Egiptu prowadzona była wyłącznie przez Mojżesza i jego brata. Hebrajscy niewolnicy pozostawali przez cały ten czas bierni. Jak okażą swoją solidarność z tymi, którzy walczą o wyzwolenie? Uczynią to, wypełniając nakaz zabicia baranka i rozmazania jego krwi na drzwiach swoich domów. Nakaz ten jest jednak dopiero drugą micwą…. Nowy kalendarz zostanie wprowadzony dopiero po Wyjściu z Egiptu. Na daną chwilę tylko Mojżesz otrzymał prywatną lekcję wyjaśniającą, jak rozpoznać początek nowego miesiąca. Mechilta (wczesny midrasz) twierdzi, że Bóg wskazał na kształt księżyca w nowiu Swym boskim palcem, i powiedział Mojżeszowi: „Gdy zobaczysz to (taki kształt księżyca), powinieneś ogłosić (rozpocząć) nowy miesiąc – Kaze Ree waKadesz!

Krótka informacja: w ostatnią noc miesiąca księżycowego kształt księżyca przypomina literę „c”, w pierwszą noc nowego miesiąca przypomina on zaś górną część pisanej odręcznie litery „z”. Pełnia księżyca przypada zawsze pomiędzy 14 a 15 dniem miesiąca. Miesiąc w kalendarzu księżycowym, którego wciąż używają zarówno Żydzi, jak i muzułmanie, liczy sobie 29 lub 30 dni, nigdy 28 bądź 31 dni….

Mam dwa proste pytania odnośnie tekstu Mechilty:

A. B-g użył „swojego palca”, aby pokazać Mojżeszowi kształt „księżyca w nowiu”. O palcu B-ga czytaliśmy w poprzedniej parszy, WaEra: po trzeciej pladze (wszy) czarodzieje Faraona mówią: „W tym jest palec Boży” (Wj 8, 19). Moje pytanie brzmi: czy B-g użył tego samego palca, aby zesłać wszy na Egipt, oraz aby pokazać Mojżeszowi kształt „księżyca w nowiu”?

B. Zanim Mojżesz powrócił do Egiptu, aby wyzwolić Izraelitów, spędził wiele lat jako pasterz na pustyni. W ciągu owych lat musiał z pewnością dostrzec zachodzące na przestrzeni miesiąca zmiany w kształcie księżyca, nawet w owych „prymitywnych” warunkach musiał też odliczać miesiące – dlaczego potrzebował zatem instrukcji B-ga w kwestii tego, jaki kształt ma „księżyc w nowiu”?

Moja odpowiedź na pierwsze pytanie: Biblia często opisuje B-ga w antropomorficznych terminach: B-g posiada palce, ręce i wyciągnięte ramię; gdy B-g się rozzłości, Jego nos robi się czerwony, etc. Dopiero w o wiele późniejszym okresie naszej historii, prawdopodobnie pod wpływem filozofii greckiej, judaizm zaczął opisywać B-ga za pomocą abstrakcyjnych pojęć, uznając biblijne opisy za metafory. Dopóki zajmujemy się tekstem biblijnym bądź midraszami, nie ma to jednak znaczenia: B-g posiada pięć palców u każdej ze Swych dwóch rąk, i wolno jest mu użyć tego samego palca do ukarania Egipcjan oraz do poinstruowania Mojżesza – to nasz B-g stworzył „dobro” i „zło”, nie musi On zatem używać różnych palców, aby je urzeczywistniać….

Moja odpowiedź na drugie pytanie: nawet wykształconym przywódcom trzeba często pokazywać coś, co jest jasne i oczywiste. Gdy Mojżesz był pasterzem, bez problemów dostrzegał i rozpoznawał kształt księżyca w nowiu, ale teraz, gdy znalazł się w dużym mieście, w stolicy Imperium Egipskiego, i zaabsorbowany jest walką z królem-tyranem, ktoś musi przypomnieć mu o tym, że poszczególne etapy naturalnego cyklu księżyca wciąż przebiegają z taką samą regularnością – nawet wtedy, gdy wszystko inne wokół niego wywrócone zostało do góry nogami, a to, co było na dole, kieruje się ku górze…

Rabin Gil Nativ